Als chef bij Vesti, het Russische ‘NOS-journaal’, was Dmitri Skoroboetov een trouwe vazal van Vladimir Poetin. Kom luisteren naar zijn verhaal over staatsdruk en information distortion.
***
Dmitri Skoroboetov was ruim 15 jaar chef bij Vesti, het Russische ‘NOS-journaal’. Een trouwe vazal van de Russische staatstelevisie. Maar inmiddels zijn hem de schellen van de ogen gevallen. ‘Mijn voormalige collega’s werken onder zware staatsdruk, met name de onderzoeksjournalisten. Er zijn bedreigingen, rechten worden geschonden. Er wordt gemoord in opdracht van de staat.’
Deze zomer besloot Skoroboetov dat hij niet langer zijn mond kon houden. Hij liet zich interviewen, onder meer door NRC-correspondent Steven Derix (lees hier het interview). En nu vertelt hij zijn verhaal bij ons, tijdens #VVOJ17.
Net zoals veel van zijn collega’s geloofde Skroboetov in zijn president en wilde hij er alles aan doen om de agenda van Vladimir Poetin te dienen. Dat begon bij het maken van een weekplanning waarin precies staat omschreven waarover wel en niet gesproken dient te worden. Het eindigde vaak in het compleet verdraaien van de waarheid.
In zijn jaren bij Vesti heeft Skoroboetov precies gezien hoe de propagandamachine van Vladimir Poetin werkt. Met zijn persoonlijke verhaal als uitgangspunt schetst hij tijdens #VVOJ17 de staat van journalistiek en onderzoeksjournalistiek in zijn vaderland.
Washington Post-verslaggever Anne Hull werd vijf keer genomineerd voor een Pulitzer en won hem toen ze samen met onderzoeksjournalist Dana Priest een heikel onderwerp oppakte. Gewonde soldaten die uit de Irak- en Afghanistanoorlog terugkeerden voor behandeling werden schandalig verwaarloosd. Ze bouwden voort op de feiten met interviews om een aangrijpend verhaal te vertellen.
De Pulitzerprijs-organisatie schreef dat het duo de prijs won 'voor het veroorzaken van nationale verontwaardiging en het aanzetten van hervormingen door de federale overheid'. Anne Hull vertelt het spannende verhaal van hoe deze serie tot stand is gekomen – én legt uit hoe onderzoeksjournalisten baat kunnen hebben bij technieken die worden toegepast in verhalende journalistiek.
Deze sessie maakt deel uit van de Feit & Fictie Track, bedacht voor #VVOJ17 in samenwerking met de Stichting Verhalende Journalistiek. Wat kunnen onderzoeksjournalisten en hun verhalende collega's van elkaar leren?
De andere sessies in deze track zijn:
• Mag Dit? De Feit & Fictie Barometer
• Met je onderzoek naar de Verhalengarage
2017 Is een bijzonder jaar voor de onderzoeksjournalistiek. We vieren dit jaar een kwarteeuw journalistiek spitwerk naar corruptie en vriendjespolitiek in Limburg.
In 1992 begonnen Joep Dohmen en Henk Langenberg hun onderzoek naar de verwevenheid tussen de bouwwereld en het openbaar bestuur in Zuid-Limburg, resulterend in het veelgeprezen boek De Vriendenrepubliek.
Een kwart eeuw later beleeft het onderzoekswerk van Hans Goossen en Theo Sniekers naar de handel en wandel van Jos van Rey zijn apotheose met het hoger beroep in het corruptieproces tegen de Roermondse politicus. De eerste zittingsdag is op dinsdag 7 november, de uitspraak staat voor 20 december op de rol. Goossen en Sniekers wonnen de Brusseprijs voor de weerslag van hun onderzoek in El Rey, van jager tot prooi.
Wat heeft 25 jaar onderzoeksjournalistiek naar corruptie en vriendjespolitiek opgeleverd? Welke verschillen en overeenkomsten zijn er tussen onderzoek toen en nu?
Joep Dohmen (NRC Handelsblad) en Hans Goossen (De Limburger) vertellen over hun ervaringen, trekken conclusies en werpen een blik in de toekomst.
Tools voor onderzoeksjournalisten zijn er genoeg en er komen er alleen maar meer bij. Dat is handig, maar wij zijn het overzicht een beetje kwijt. Met welke tool kun je data het beste ordenen en testen? Hoe haal je een tabel uit een PDF en waarmee maak je een netwerk inzichtelijk? Onderzoeksjournalist Luuk Sengers en datajournalist Winny de Jong updaten jouw toolbox, zodat jij met de beste tools naar huis gaat.
Shapiro is ook producent en host van de Youtubeshow United States of Europe, waar hij Europese leiders op de korrel neemt. Ter voorbereiding op de pubquiz night adviseren wij verder Shapiro’s Youtube-tutorial ‘How to do a Trump Imitation, even when you have large hands’.
Toegang tot de pubquiz is inbegrepen bij het diner, dat weer inbegrepen is bij de conferentietoegang. We verkopen dus géén losse toegangskaartjes voor deze All American Pubquiz Night. Sorry.
Wel kunnen we je nu alvast lekker maken met wat er te winnen valt. Bij de pubquiz De Slimste Journalist, eind september, sleepte het VVOJ-team Muckrakers niet alleen de beker in de wacht, maar ook een paar drones met camera. En die komen op vrijdagavond 3 november in de prijzenpot.
Johan van de Beek en Claire van Dyck van De Limburger brachten in februari hun boek Sultan en de lokroep van de jihad uit. Het is de weerslag van hun onderzoek naar Sultan Berzel, die samen met twee andere jonge Nederlanders vanuit Maastricht naar Syrië reisde. Sultan blies, kort na hun vertrek, zichzelf op in Bagdad en is daarmee naar alle waarschijnlijkheid de grootste Nederlandse massamoordenaar uit de recente geschiedenis. Sultans Koerdische vriend komt om bij Raqqa. De derde jihadganger, Aïcha, weet te ontsnappen en keert terug. Zij gelooft nog steeds in de jihad.
An Berger en Faroek Özgünes wonnen dit jaar de Belfius Persprijs 2016 in de categorie Televisiepers, met hun onderzoeksreportage In het spoor van Salah Abdeslam. Samen onderzochten zij de rol van Salah Abdeslam bij de aanslagen van 13 november in Parijs een jaar geleden en die van 22 maart in Brussel. Door alle puzzelstukken bij elkaar te leggen toonden ze aan hoe Salah Abdeslam minstens 10 IS-strijders Belgie binnensmokkelde. Zes daarvan waren betrokken bij de aanslagen in Parijs, vier bij die in Brussel en Zaventem.
De makers laten in twee presentaties zien hoe zij te werk zijn gegaan, waarna moderator Jielis van Baalen het gesprek met de zaal openstelt.
Bas Haan, onderzoeksjournalist bij Nieuwsuur, is de auteur van de tweede editie van het VVOJ Essay, dat tijdens #VVOJ17 wordt gepubliceerd. In dit openbare interview praat Annemarie Geleijnse met hem door over het pleidooi dat hij in zijn essay houdt. De inhoud daarvan kunnen we natuurlijk nog niet prijsgeven, maar reken op een bevlogen verhaal, waarin #ophef een grote rol speelt.
***
Het VVOJ Essay werd vorig jaar november voor het eerst gepubliceerd, bij de VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2016, in Leuven. ‘Gezocht: superman/vrouw‘, was de titel die Karl van den Broeck en Tom Cochez van het Vlaamse onderzoeksplatform Apache aan hun verhaal meegaven.
In het VVOJ Essay wordt ons vak, de onderzoeksjournalistiek, kritisch bekeken. Hoe staan we ervoor? Wat zijn relevante actuele ontwikkelingen en welke lessen kunnen we daaruit trekken? Een reeks toekomstgerichte beschouwingen, waarin de maatschappelijke rol van de onderzoeksjournalistiek centraal staat. En waarmee de VVOJ wil bijdragen aan de verdere ontwikkeling van het journalistieke denken.‘De werkelijke affaire’, schrijft Haan in zijn boek, ‘is niet dat de feiten over een vijftien jaar oude zaak zo lang verborgen bleven. Het echte schandaal is de gedachte die eraan ten grondslag ligt: dat het verhullen van de waarheid voor bewindspersonen blijkbaar een betere optie is dan het accepteren van schade aan het beeld dat een ministerie en het kabinet in stand willen houden.’
In maart dit jaar stelde Bas Haan in een inleiding bij een bijeenkomst van Het Brede Netwerk voor een publiek van jonge journalisten dat in de hedendaagse politiek de feiten ondergeschikt zijn geworden aan beeldvorming, de belangen van politici en de focus op het spel in plaats van de knikkers. Hij noemde dit verschijnsel toen een belangrijke voedingsbodem voor populisme.
Het tijdperk van de lone wolves lijkt voorbij. Jeroen Trommelen, hoofdredacteur van het onderzoeksjournalistieke platform Investico, breekt een lans voor samenwerking, ook tussen redacties. Want ja, dat kan. En het levert veel op.
***
Commerciële nieuwsmedia zijn elkaars concurrenten. Zij koesteren hun scoops en zouden primeurs van anderen liefst negeren. Zodra de Telegraaf en NRC Handelsblad elkaars stukken overnemen, of De Groene Amsterdammer kopij gaat delen met het Financieele Dagblad, wordt alles één pot nat. Dan haken lezers af en komt de pluriformiteit van de pers in gevaar.
Of niet?
De Amerikaanse nieuwsorganisatie ProPublica onderscheidt zich sinds 2007 door actieve samenwerking met andere media die vaak elkaars concurrenten zijn. Ze werkt nu samen met zeventien traditionele mediapartners, van de New York Times tot aan de Virginian Pilot. Met succes: ProPublica-onderzoeksverhalen winnen Pulitzerprijzen en hebben aantoonbaar politieke en maatschappelijke invloed. ProPublica heeft 17.000 donoren, die vorig jaar veertien miljoen dollar bijeen brachten. De website trekt maandelijks 2,2 miljoen unieke bezoekers.
ProPublica stond in Nederland model voor de oprichting van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. Dat ontstond vanuit de onderzoeksredactie van De Groene Amsterdammer; werd in 2015 verzelfstandigd en geprofessionaliseerd en werkt inmiddels samen met De Groene, dagblad Trouw, het Financieele Dagblad en incidenteel met partners als Argos Radio, Nieuwsuur, Radio 1 en het AD.
Maar hoe werkt samenwerking? Welke redacties en onderwerpen lenen zich ervoor; wie bedenkt de onderzoeksvraag en naar wie gaat de eer? Wiens deadline is het belangrijkst en wat doen we als zich iemand daar niet aan houdt? Hoe draag je gezamenlijke kosten; hoe blijft iedereen de baas over zijn eigen stuk; hoe staat het met de juridische verantwoordelijkheid voor een artikel in een ander medium? Kun je als samenwerkende partijen uit hetzelfde materiaal ook tegengestelde conclusies trekken? En: is het wel leuk?
Aan dergelijke vragen heeft hoofdredacteur Jeroen Trommelen van Investico een dagtaak. In zijn workshop behandelt hij voorbeelden van geslaagde en minder goed gelukte samenwerking en gaat het debat aan: hebben onze nieuwsmedia behoefte aan een Nederlandse ProPublica, en wat hebben ze daarvoor over?
Buitenlandse regimes, zoals die van Turkije en Eritrea, proberen grip te houden op landgenoten die hiernaartoe zijn verhuisd of gevlucht. Dit leidt tot beïnvloeding en intimidatie van de diaspora, maar het heeft ook gevolgen voor de journalistiek. Bronnen binnen de migrantengemeenschap durven niet te praten, of brengen een valse boodschap in opdracht van de regering. Soms worden kritische journalisten ook bedreigd of geïntimideerd. En soms wordt waarheidsvinding zelfs bewust gesaboteerd: denk aan de pogingen vanuit Rusland om de internationale onderzoeken naar de MH-17-ramp als ongeloofwaardig neer te zetten.
Hoe weer je je als onderzoeksjournalist tegen deze buitenlandse invloeden? Is 'onze' overheid in dezen een bondgenoot in de zoektocht naar de waarheid? En hoe verhoudt dit bondgenootschap zich tot de kritische en onafhankelijke rol die de journalisten behoren te spelen?
Buitenlandse regimes, zoals die van Turkije en Eritrea, proberen grip te houden op landgenoten die hiernaartoe zijn verhuisd of gevlucht. Dit leidt tot beïnvloeding en intimidatie van de diaspora, maar het heeft ook gevolgen voor de journalistiek. Bronnen binnen de migrantengemeenschap durven niet te praten, of brengen een valse boodschap in opdracht van de regering. Soms worden kritische journalisten ook bedreigd of geïntimideerd. En soms wordt waarheidsvinding zelfs bewust gesaboteerd: denk aan de pogingen vanuit Rusland om de internationale onderzoeken naar de MH-17-ramp als ongeloofwaardig neer te zetten.
Hoe weer je je als onderzoeksjournalist tegen deze buitenlandse invloeden? Is 'onze' overheid in dezen een bondgenoot in de zoektocht naar de waarheid? En hoe verhoudt dit bondgenootschap zich tot de kritische en onafhankelijke rol die de journalisten behoren te spelen?
‘Anthony Scaramucci belde me om stoom af te blazen over lekken in het Witte Huis, Reince Priebus en Steve Bannon. Zijn tirade begon met de aankondiging dat hij het hele communicatieteam zou ontslaan. Daarna werd het nog veel erger.’
Zo begon het verhaal dat The New Yorker op 27 juli online zette en dat in lutele uren de hele wereld over ging. De auteur: Ryan Lizza.
Amper een week nadat president Donald Trump Scaramucci had aangesteld, belde de nieuwe communicatiedirecteur Lizza ’s avonds thuis op. Hij wilde weten wie een op zich niet al te schokkend nieuwtje uit het Witte Huis had gelekt. Lizza had er niet eens een verhaal over geschreven, maar het afgedaan met een tweet.
In het telefoongesprek ging ‘The Mooch’ volledig los. Toenmalig chef-staf Reince Priebus was ‘a fucking paranoid schizophrenic, a paranoiac‘; chefstrateeg Steve Bannon een ‘zelfpijper’. Vier dagen nadat Lizza zijn verhaal had gepubliceerd, werd Scaramucci afgeserveerd als communicatiedirecteur.
Ryan Lizza kent de politieke wereld in het rond het Witte Huis door en door. Hij werkt sinds tien jaar bij The New Yorker (hier lees je zijn bio) en is ook on-air contributor bij de televisiezender CNN. Daarvoor volgde hij de Amerikaanse politiek voor The New Republic. In bijna twee decennia politieke verslaggeving volgde hij vier presidentsverkiezingen.
Samen met de Amerikaanse econoom, jurist en onderzoeksjournalist James S. Henry tekent Lizza op vrijdag 3 november in Maastricht voor een ongetwijfeld zeer boeiend openingsprogramma van de VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2017.
In deze sessie praten we met Lizza door over de Trumpiaanse wereld waarin hij werkt. Om er echt een gesprek met de zaal van te kunen maken, houden we de setting expres compact: maximaal veertig aanwezigen. Zoals bij alle #VVOJ17-sessies geldt: wie eerst komt, eerst maalt!
Juridisch gedonder, daar zit je na het vele onderzoekswerk niet op te wachten. Hoe kun je het voorkomen en hoe ga je ermee om als met schadevergoedingen en procedures gedreigd wordt?
Drie experts uit de juridische en journalistieke en juridische praktijk vertellen over bekende en onbekende casuïstiek.Welke stappen kun je zelf ondernemen en wanneer wordt het tijd een juridisch specialist in de arm te nemen?
IMPORTANT: Please install and RUN OpenRefine (from openrefine.org) before this session. You may find it requires you to update your browser, or dependent programs like Java, and we won't have time to do this in the session itself.
